Inleiding
In november heeft u van ons een analyse ontvangen in de FinRap waarin wij de actuele ontwikkelingen rondom de pandemie hebben vertaald naar de lokale situatie in Venlo. In de FinRap hadden wij de realisatie tot en met 31 augustus 2020 opgenomen. In deze paragraaf presenteren wij u -per programma- de realisatie over het boekjaar 2020 voor zowel de gemiste inkomsten, extra uitgaven en de reeds ontvangen en te verwachten compensatie van het rijk.
Realisatie en prognose gemeente Venlo
De gemeente Venlo heeft relatief snel maatregelen genomen om invulling te geven aan ondersteunende maatregelen ten behoeve van de gemeenschap en aan de sturing op de aan de corona-uitbraak verbonden inkomsten en uitgaven. Over het karakter van deze maatregelen bent u door ons tijdens een informatieavond en de impactanalyse geïnformeerd. Binnen de gemeentelijke administratie worden de extra uitgaven en gemiste inkomsten gevolgd zodat deze voortdurend kunnen worden afgezet tegen de (te) ontvangen compensatie van het rijk.
Voor heel 2020 voorzien we, op dit moment en inclusief Tozo, € 21.576.000 aan corona gerelateerde kosten en inkomstendervingen. Een bedrag van € 17.949.000 hebben wij ontvangen als compensatie van het Rijk. Hiermee komen wij uit op een saldo van € 3.628.000 (FinRap: € 3.115.000).
Wij zijn uitgegaan van het principe van reële kosten reële compensatie. Inmiddels is wel duidelijk dat niet alle kosten, die wij scharen onder reële kosten Corona, worden gecompenseerd. Het gaat dan om bijvoorbeeld bedrijfsvoeringskosten en inkomstendervingen zoals lagere dividenduitkeringen. Er lopen nog gesprekken en onderzoeken over aanvullende compensatie naar aanleiding van de 2e golf. Omdat hier nog geen zekerheid over is hebben wij in onderstaand overzicht nog geen rekening gehouden met deze aanvullende compensatie.
Toelichting Programma 1. Gezond en actief Venlo
Programmalijn Gezond en Vitaal
Gezondheidsbeleid
Een groot aantal activiteiten onder het lokaal gezondheidsbeleid heeft in 2020 later, niet of in aangepaste vorm plaatsgevonden. Denk aan gezondheidsbevordering op scholen, activiteiten en bijeenkomsten voor Dementievriendelijk Venlo en beweegactiviteiten voor groepen. Enkele programma's, zoals Keer Diabetes 2 Om zijn (ten dele) digitaal voortgezet. De start van de uitvoering van de regionale ketenaanpak Valpreventie voor senioren (70+), is in samenspraak met partners (o.a. fysiotherapeuten en VGZ) verschoven naar 2021.
GGD
Als gevolg van de coronacrisis heeft de GGD diverse taken op- of afgeschaald en zijn er veel nieuwe crisistaken bijgekomen. Desondanks is uitvoering gegeven aan onze wettelijke taken op het gebied van gezondheidsbevordering -bescherming en toezicht (Wet publieke gezondheid). Dit heeft niet tot een hogere bijdrage door gemeenten geleid, dankzij ruime compensatie vanuit het rijk voor alle meerkosten. De kosten voor het uitvoeren van het toezicht in het kader van de Wet Kinderopvang zijn lager uitgevallen in verband met minder inspecties. deze kosten worden achteraf gefactureerd (in tegenstelling tot de overige kosten voor de GGD dienstverlening) op basis van verrichtte diensten.
Sport
We hebben sportverenigingen (financieel) ondersteund in tijden van corona, met name in de periode dat de sportverenigingen geen gebruik hebben gemaakt van de sportaccommodaties. Als gevolg van corona zijn de binnen - en buiten sportaccommodaties langdurig gesloten, waardoor de verhuuropbrengsten in totaal substantieel lager zijn. Het college heeft namelijk besloten de huren niet te innen gedurende deze periode. Een deel van de gederfde baten was niet voorzien tijdens de FINrap (m.b.t. sluiting middelbare scholen) .Daarnaast zijn er alternatieve activiteiten opgezet voor de jeugd op de gemeentelijke buitensportparken tijdens de eerste coronagolf in het voorjaar.
Lange termijn impact volksgezondheid en welzijn
Op basis van diverse recente studies naar zowel de oorzaken als de gevolgen van Corona voor onze volksgezondheid is ons beeld dat er een forse impact is op de (middel-)langere termijn. Deze wordt nader onderzocht.
Programmalijn Ontplooiing
Het jaar 2020 stond voor onze jeugdige inwoners in het teken van de corona crisis. Gewoon naar school of kinderopvang gaan bestond ineens niet meer, digitaal onderwijs op afstand of thuisonderwijs werden gangbare begrippen. Het jaar 2020 kenmerkt zich vervolgens door samenwerking met en tussen de Venlose kinderopvangorganisaties, primair onderwijs- en voortgezet onderwijsbesturen en gemeente om te komen tot passende maatregelen in het belang van Venlose jeugdigen.
Samen met de genoemde partners is zorg gedragen voor noodopvang van kwetsbare jongeren en van jongeren met ouder(s) werkzaam binnen een cruciaal beroep.
Tezamen met collega’s vanuit leerplicht en het wijkteam hebben scholen er aan gewerkt om alle jongeren in beeld te krijgen en te houden.
Collega’s van het team Sport en medewerkers van Incluzio hebben scholen ondersteund middels een beweegaanbod of andere alternatieven om jongeren zinvol bezig te houden en om onderwijzend personeel of ouders te ondersteunen.
Deze werkzaamheden en activiteiten zijn vanuit de regulier beschikbare capaciteit uitgevoerd.
Leerlingenvervoer is een belangrijke voorziening om jongeren, welke dit niet zelfstandig naar school kunnen, te brengen. De instandhouding van de infrastructuur van uitvoering door vervoerders gedurende de corona crisis maar ook voor daarna is van belang.
Er is dan ook voor gekozen om 80% als voorschot van de wel geplande maar niet gereden ritten te betalen.
Programmalijn Meedoen
De eerste corona-golf in Q1-2020 heeft op de programmalijn Meedoen een grote impact gehad, zowel wat betreft activiteiten als financiën. Doordat onder invloed van lockdowns en maatregelen veel economische activiteit stilviel, kwam daarmee voor veel burgers en ondernemers onvoorzien hun inkomstenbron in gevaar. Ineens zaten veel kleine zelfstandigen zonder opdrachten, ineens viel voor veel (vaak flexibele) arbeidskrachten hun baan en inkomen weg. En kwam het maatschappelijk leven in belangrijke mate tot stilstand en vertraging. De gemeente had een voorname taak om te faciliteren en te ondersteunen en heeft daarvoor ook binnen deze programmalijn aanzienlijke kosten moeten maken die grotendeels ook gecompenseerd zijn binnen de algemene middelen.
Naast de directe kosten van de TOZO regeling zijn er ook veel extra uitvoeringskosten gemaakt. Voor de TOZO, participatiewet en de WAA. Deze zijn grotendeels gecompenseerd.
Bij de Gemeenschapsaccommodaties is noodsteun verstrekt aan gemeenschapsaccommodaties,
Programmalijn Zelfredzaamheid
Er is vanuit gemeente intensief samengewerkt met vele zorgaanbieders om de ondersteuning aan onze inwoners zo goed als mogelijk vorm te blijven geven. Zorgaanbieders hebben actief en in goede samenspraak zich ingezet voor onze inwoners, jong en oud. Het gaat dan om extra inzet vanuit aanpak "niemand op straat", uitbreiding van opvangmogelijkheden voor kwetsbare inwoners, vervanging van groepsactiviteiten door individuele ondersteuning en inzet van bv. digitale ondersteuningsvormen. En samen met andere partners, zoals Incluzio, het onderwijs en vele vrijwilligersorganisaties is er zorg gedragen voor het bereiken van onze (kwetsbare) jongeren, volwassenen en ouderen om hen in deze periode van Covid te ondersteunen.
Algemeen zien we zowel bij de inkomsten als de uitgaven van de maatwerkproducten Wmo, BW en Jeugd de gevolgen van Covid in 2020:
- incidenteel minder nieuwe aanvragen maatwerkvoorzieningen;
- minder inzet van ondersteuningen, bv hulp bij het huishouden, minder vervoersbewegingen;
- meer verlengingen van lopende indicaties in plaats van beëindiging/uitstroom;
- minder inkomsten eigen bijdrage (Wmo, Jeugd, BW).
En vele activiteiten moesten aangepast plaatsvinden in de wijken.
Hieronder een overzicht van de in euro’s belangrijkste corona gerelateerde afwijkingen:
- Meerkosten zorgaanbieders, 260.000: voor zorgaanbieders zijn kosten van materialen, aanpassing voorzieningen etc vergoed. Het gaat dan om vergoedingen voor maatschappelijk opvangvoorzieningen, zorgaanbieders voor Beschermd Wonen, jeugdhulp en begeleiding individueel Wmo. De gemeente heeft van het rijk compensatie ontvangen voor deze meerkosten zorgaanbieders, deze compensatie is opgenomen in de algemene middelen.
- Vervoersbedrijven in het kader van het Wmo doelgroepenvervoer: deze hebben van de gemeente een compensatie ontvangen van in totaal € 333.000. Dit om instandhouding van deze bedrijven en continuïteit voor doelgroepenvervoer te borgen. Hieraan ligt een besluit van Bestuur Omnibuzz aan ten grondslag. Ook hier moeten de laatste maanden nog verrekend worden. Eindresultaat is dus nog niet bekend.
- Zorgaanbieders van dagbesteding: in de regio Noord-Limburg hebben de gemeenten een tijdelijke tariefsverhoging afgesproken. Dit omdat de aanbieders niet meer de normale groepsgrootte konden hanteren. Als gevolg van inzet van kleinere groepen en individuele ondersteuning hebben zij meerkosten. In totaal is € 173.000 uitgekeerd.
- Eigen bijdrage Wmo/jeugd/Beschermd Wonen: landelijk is besloten dat cliënten geen eigen bijdrage in april en mei 2020 hoefden te betalen. De gemeente heeft daartoe een compensatie van € 170.000 ontvangen, die opgenomen is in de algemene middelen.
- Maatschappelijke opvang 892.000 nadeel voor uitbreiding opvangcapaciteit en vergoeding meerkosten zorgaanbieders. Hiervoor is vanuit het rijk een compensatie van 2.058.000 ontvangen in de algemene middelen.
Toelichting Programma 2. Leefbaar Venlo
Opvallend binnen dit programma is de forse tegenvaller wat betreft de te verwachten opbrengst aan parkeerbelasting en straatparkeren. Het effect van de beperkende maatregelen en de oproep om niet te funshoppen (in de Venlose binnenstad) is duidelijk zichtbaar in de gerealiseerde parkeeropbrengsten.
Opvallend is ook het effect op het product afval. Als gevolg van het toegenomen aanbod aan afval, het extra scheiden van PMD-afval daarbinnen, hebben wij fors extra kosten moeten maken. Daarnaast leidt de Corona pandemie wereldwijd tot afzetproblemen voor PMD zoals bijvoorbeeld in de auto-industrie. De prijs voor nieuw plastic is op dit moment lager dan die van gerecycled plastic.
De door het kabinet opgelegde beperkingen zijn ook zichtbaar in de realisatie van de inkomsten ten aanzien van identiteitsbewijzen en het register niet-ingezetenen (RNI). Daarnaast zijn ook huwelijk en geregistreerd partnerschappen verzet naar de toekomst vanwege de beperkende Corona maatregelen.
Wat betreft onze handhavingsactiviteiten merken we op dat met name de integrale controles slechts beperkt hebben kunnen plaatsvinden. dit vanwege het gevaar op besmetting en de richtlijnen van het kabinet. Het betreft hier de gezamenlijke controles in het kader van verschillende gemeentelijke taakvelden (onder andere APV, BRP, Participatiewet, WABO) welke zich specifiek richten op adresgerelateerde problematiek. Hier staat tegenover dat we aanzienlijk grotere inspanningen hebben moeten leveren ten aanzien van de crisis- en rampenbestrijding, zoals noodopvang, objectbewaking en aanvullende maatregelen (zoals inzet van verkeersregelaars) voor de binnenstad.
Toelichting Programma 3. Grenzeloos Venlo
Het programma Grenzeloos Venlo beschikt voor de programmalijn Duitslandagenda over enkele kleine budgetten. Het project Studium Generale werd in de uitvoering uitgesteld tot 2021 en begin 2022. Het budget ter grootte van € 20. 000 werd niet uitgeput evenals de middelen voor het onderhouden van contacten en het initiëren van nieuwe ontwikkelingen. Aangezien het project in 2021 in uitvoering komt is de verwachting dat het beschikbare budget dan mogelijk niet toereikend is ter dekking van alle te maken kosten. De toegekende subsidie wordt pas uitbetaald na afronding van het project in 2022.
De uitvoering van de overige programmalijnen - Regio en public affairs - hebben nagenoeg geen hinder ondervonden van corona-beperkende maatregelen.
Toelichting Programma 4. Welvarend Venlo
Het programma Welvarend Venlo is de economische motor binnen het gemeentelijke programmamanagement. Zelfs in tijden van corona en de daarbij gepaard gaande economische en maatschappelijke uitdagingen, is vanuit dit programma ingezet om de nadelige gevolgen door middel van economische stimulering te mitigeren. Het behouden van goede lokale economische omstandigheden draagt bij tot een welvarende gemeente, wat zich uit in bedrijvigheid en werkgelegenheid. Binnen de lokale en regionale economie heeft corona met name in de (zachte) sector vrijetijdseconomie haar sporen achtergelaten, de invloed op de (harde) sectoren agrofood, logistiek en maakindustrie is wisselender en niet eenduidig.
Noemenswaardig is dat vanuit dit programma de integrale aanpak economische gevolgen corona is gecoördineerd. Er zijn diverse economische maatregelen voor een zestal werkpakketen uitgevoerd. Buiten het werkpakket retail, dat onder het programma Centrumstad Venlo valt, zijn er sectorale werkpakketten opgesteld voor vrijetijdseconomie, logistiek & maakindustrie (inclusief financiële dienstverlening) en agrofood binnen de programmalijn economie. Tevens zijn er thematische werkpakketten voor kennisinfrastructuur & arbeidsmarkt (inclusief dienstverlening) en economische profilering ontwikkeld, voor respectievelijk de programmalijnen kennisinfrastructuur & arbeidsmarkt en economie. Vooral het werkpakket voor de sector vrijetijdseconomie is succesvol gebleken, waarbij diverse maatregelen in samenspraak met het economische middenveld zijn gerealiseerd.
Activiteiten van het Interreg project E-Smartech zijn doorgeschoven naar 2021, omdat bijeenkomsten met stakeholders en bewoners door de coronamaatregelen niet plaats hebben kunnen vinden. Op dit moment wordt gewerkt aan een uitwerking die in 2021 opgepakt kan worden met de dan geldende maatregelen d.w.z. dat er tevens rekening gehouden wordt met bijvoorbeeld digitale bijeenkomsten.
Toelichting Programma 5. Centrumstad Venlo
De Corona-maatregelen hebben vanaf maart het functioneren van de binnenstad en de winkelgebieden in de stadsdelen ernstig beperkt. Met name de detailhandel- en horeca-ondernemers hebben hier veel materiële en immateriële schade van ondervonden. Naast de landelijke maatregelen heeft de gemeente Venlo waar mogelijk hierop geanticipeerd door o.a. het instellen en continu bemensen van een ondernemersloket. Tevens heeft de gemeente meegedacht naar het zo optimaal mogelijk inrichten van de o.a. de terrasruimte, rekening houden met de beperkende maatregelen. Ingestemd is met een uitgebreid financieel steunpakket, waaronder het opschorten van het heffen van de (reclame-)belasting en het verminderen van de huur voor ondernemers in gemeentelijke panden. deze steunmaatregelen zullen doorlopen, zolang de Corona-gerelateerde maatregelen van kracht zijn.
Ook de culturele sector heeft het zeer zwaar te verduren gehad. de grote culturele instellingen zoals de Maaspoort, Grenswerk, de Bibliotheek en het Kunstencentrum zijn zeer beperkt in hun bedrijfsvoering , en in sommige gevallen over moeten gaan tot volledige sluiting. Een landelijk steunpakket heeft voor enige verlichting kunnen zorgen. Gemeente Venlo heeft, in het geval van de Maaspoort en Grenswerk, deze financiële bijdrage van het Rijk gematcht. Ook zijn andere tegemoetkomingen voor de culturele sector ten laste van het Corona-fonds gebracht. Uiteraard hebben ook de kleinere culturele instellingen en ZZP-ers in de culturele hoek een zware tijd. Met een uitgebreid steunpakket zullen deze instellingen en ondernemers in 2021 verder worden ondersteund.
De evenementen die gepland stonden na maart zijn allemaal niet doorgegaan. Omdat er in veel gevallen al aanzienlijke kosten waren gemaakt ter voorbereiding op het evenement zijn de subsidies, op basis van werkelijk gemaakte kosten, door de gemeente uitbetaald.
Met betrekking tot de grote projecten en gebiedsontwikkelingen in dit programma, kan gesteld worden dat de effecten als gevolg van de corona-maatregelen relatief beperkt zijn gebleven. Weliswaar kon er in de voorbereidende fase niet altijd even efficiënt worden overlegd, waardoor enige vertraging is opgetreden, de uitvoering kon, met inachtname van corona-beperkende maatregelen, wel doorgang vinden. Hierdoor is aan een aantal projecten (o.a. in Maaswaard, postkantoor, parkeergarage van Gendt) gewoon uitvoering gegeven.
Toelichting Programma 6. Circulaire en duurzame hoofdstad
Binnen dit programma wordt nadrukkelijk ingezet op het betrekken van (groepen) inwoners en bedrijven opdat zij hun bijdrage kunnen leveren aan de gestelde ambities op het gebied van energietransitie en klimaatadaptatie. Vanaf de virusuitbraak in maart zijn bijeenkomsten met inwoners, organisaties en bedrijven uitgebleven. Waar mogelijk is gezocht naar andere vormen van communicatie (webinars, extra nieuwsbrieven etc.). Mede hierdoor is er slechts sprake van een bescheiden effect van corona op de realisatie van de opgave. Het effect was het hardst merkbaar binnen de subsidieregeling gericht op energiebesparing voor inwoners met een eigen koopwoning. In de loop va het jaar werd duidelijk dat de subsidietermijn verlengd zou gaan worden tot en met maart 2021. Eind 2020 valt te verwachten dat de gestelde doelen alsnog binnen deze verlengde termijn gerealiseerd gaan worden.
Toelichting Algemene middelen
Gemeentefonds
In de decembercirculaire zijn gemeenten geïnformeerd over aanvullende compensatie via het gemeentefonds van ca. € 1,2 miljoen voor 2020 en € 3,4 miljoen voor 2021 voor de bestrijding van de financiële effecten van de coronacrisis. Dit komt bovenop de in de FinRap gemelde compensatie van ca. € 6,2 miljoen. De totale compensatie coronakosten en inkomstenderving 2020 waarvan nu bekend is dat die via het gemeentefonds wordt ontvangen bedraagt daarmee ca. € 7,4 miljoen.
Voor een aantal compensatiemaatregelen heeft het Rijk wel al geld apart gezet, maar is de exacte verdeling en daarmee het bedrag per gemeente nog niet bekend en daarom ook nog niet in de decembercirculaire opgenomen. Het Rijk wil voor sommige onderdelen afwachten hoe de jaarrekeningen 2020 van de gemeenten eruit zien. De verdeling vindt dan plaats in 2021. Het betreft de volgende compensatiemaatregelen:
- Inkomstenderving (van o.a. parkeerbelasting en toeristenbelasting) na 1 juni 2020.
- Afvalinzameling.
- Zwembaden en ijsbanen.
- Verlenging steun sportverenigingen (1 okt t/m 31 dec).
De commissie BBV heeft uitspraak gedaan dat deze compensatie niet in de jaarrekening 2020 opgenomen kan worden.
De extra kosten en de inkomstenderving van gemeenten waarvoor in de decembercirculaire 2020 extra financiële compensatie is toegezegd, zijn door de coronacrisis ontstaan en verantwoord in 2020. Vanuit het principe van ‘matching’ van kosten en opbrengsten lijkt het voor de hand te liggen de extra compensatie (evenals de extra kosten en de inkomstenderving) in de jaarrekening 2020 op te nemen. Het is echter niet mogelijk om voldoende nauwkeurig en betrouwbaar inzicht te hebben in de omvang van de compensatie door het Rijk. Daarom heeft de commissie BBV uitspraak gedaan dat deze extra compensatie niet in 2020 als bate verantwoord mag worden.
Toeristenbelasting
De rijksmaatregelen die zijn genomen om het coronavirus te bestrijden raken de toeristische sector direct en fors. Bovendien startte de malaise tegelijk met het toeristisch seizoen en had het impact op het hele seizoen, inclusief naseizoen. Veel ondernemers zien zich geconfronteerd met lagere bezettingsgraden, gemiddeld genomen over de hele sector in 2020 liggen deze cijfers aanzienlijk lager dan in 2019.
De meest recente raming voor 2020 leidt tot een minderopbrengst van € 0,7 miljoen als gevolg van corona. De definitieve resultaten over het 4e kwartaal 2020 zijn nog niet bekend. In de prognose is echter reeds rekening gehouden met een negatief scenario. Voor de periode van 1 maart tot en met 1 juni is door de rijksoverheid een compensatie ad ca. € 0,4 miljoen beschikbaar gesteld. Voor de periode na 1 juni is een aanvullende compensatie in o.a. de minderopbrengst toeristenbelasting aangekondigd, maar om welk bedrag het gaat voor de gemeente Venlo is nog onduidelijk.
Huisvesting
Het corona-effect ten aanzien van huisvesting bedraagt ca. € 0,2 miljoen en betreft essentiële corona gerelateerde uitgaven zoals werkpleksensoren, reserveringsmodule, ms teams, mondkapjes, materialen, facilitering thuiswerken en schoonmaak.
Diversen
Naast voornoemde zijn er diverse kleinere financiële effecten binnen de algemene dekkingsmiddelen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan lagere advocaatkosten door uitgestelde procedures.
